Ảnh của NASA
Cụm sao cầu Messier 80 trong chòm sao Thiên Yết là một hiện tượng tuyệt đẹp của vũ trụ. Nằm cách Mặt Trời khoảng 28.000 năm ánh sáng, nó chứa hàng trăm nghìn ngôi sao[^1^]. Nhưng bạn có biết cụm sao cầu là gì không? Hãy cùng tìm hiểu thêm về hiện tượng này.
Cụm sao cầu là gì?
Cụm sao cầu, còn được gọi là quần tinh cầu hoặc đám sao cầu, là một tập hợp có hình cầu các ngôi sao quay quanh tâm thiên hà như vệ tinh[^1^]. Các ngôi sao trong cụm sao cầu được liên kết chặt chẽ bởi sức hấp dẫn, tạo nên hình dạng hình cầu và mật độ ngôi sao tương đối cao. Cụm sao cầu là một dạng của các cụm sao[^1^].
Thường thấy các cụm sao cầu trong vầng thiên hà, chúng chứa một lượng đáng kể các ngôi sao, đa phần là những ngôi sao già hơn so với các sao trong cụm sao phân tán[^2^]. Dễ dàng tìm thấy chúng trong đĩa thiên hà. Trên toàn Ngân Hà, đã biết có khoảng 150-158 cụm sao cầu, và có thể còn nhiều cụm khác chưa được khám phá[^4^]. Điều đặc biệt là các cụm sao cầu cũng tồn tại trong các thiên hà lớn hơn, ví dụ như thiên hà Andromeda có khoảng 500 cụm sao cầu[^5^]. Ngoài ra, cụm sao cầu xuất hiện trong các thiên hà elip khổng lồ như M87, với đến 13.000 cụm sao cầu quay quanh tâm thiên hà[^6^].
Lịch sử quan sát cụm sao cầu
Những cụm sao cầu đã được khám phá từ lâu đời. Người ta tin rằng Abraham Ihle, một nhà thiên văn nghiệp dư người Đức, đã phát hiện ra cụm sao cầu đầu tiên, M22, vào năm 1665[^12^]. Tuy nhiên, do kính thiên văn ông sử dụng có độ phân giải thấp, các sao trong cụm không thể nhìn thấy cho đến khi Charles Messier quan sát M4 và chú ý tới điều này[^13^]. Từ đó, danh sách các cụm sao cầu được phát hiện liên tục mở rộng.
Harlow Shapley, một nhà thiên văn học nổi tiếng, được biết đến từ những nghiên cứu chi tiết về cụm sao cầu. Ông đã đưa ra các ước lượng ban đầu về số lượng cụm sao cầu trong Ngân Hà và vị trí của Mặt Trời trong thiên hà[^15^].
Thành phần của cụm sao cầu
Cụm sao cầu thường chứa hàng trăm nghìn ngôi sao già với độ kim loại thấp. Các ngôi sao trong cụm sao cầu tương tự như các ngôi sao trong chỗ phình của thiên hà xoắn ốc, nhưng chúng bị hạn chế trong thể tích nhỏ chỉ vài parsec khối. Cụm sao cầu có mật độ sao thấp trung bình là 0,4 ngôi sao trên một parsec khối và tăng lên đến 100 hoặc thậm chí 1000 ngôi sao trên một parsec khối khi tiến về lõi cụm sao cầu[^17^].
Đối với hành tinh, cụm sao cầu không phải là môi trường thích hợp. Quỹ đạo của hành tinh không ổn định trong lõi cụm vì tác động hấp dẫn của các ngôi sao xung quanh. Dù vậy, có một số trường hợp đáng chú ý như một hệ hành tinh quay quanh một pulsar trong cụm sao M4, nhưng các hành tinh này có thể hình thành sau khi sự kiện sinh ra pulsar đã xảy ra[^19^].
Cụm sao cầu - Những tác phẩm tuyệt đẹp của vũ trụ
Cụm sao cầu là những hiện tượng tuyệt đẹp và thú vị trong vũ trụ. Chúng gắn liền với sự hình thành và tiến hóa của thiên hà. Với hàng trăm nghìn ngôi sao tiềm năng, cụm sao cầu tạo nên những tác phẩm nghệ thuật tự nhiên đẹp tuyệt vời và làm chúng ta ngạc nhiên với vẻ đẹp của vũ trụ.
《Xem thêm:》
- Danh sách các cụm sao cầu
- Siêu cụm sao cầu
《Tham khảo:》
- ^1^ Nguồn: NASA Astrophysics Data System
- ^2^ Nguồn: SCYON Lưu trữ 2007-11-16 tại Wayback Machine
- ^3^ Nguồn: MODEST
《Sách tham khảo:》
- Binney, James; Tremaine, Scott (1987). Galactic Dynamics. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
- Heggie, Douglas; Hut, Piet (2003). The Gravitational Million-Body Problem: A Multidisciplinary Approach to Star Cluster Dynamics. Cambridge University Press.
- Spitzer, Lyman (1987). Dynamical Evolution of Globular Clusters. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
