Đề tài và chủ đề là hai khái niệm quan trọng trong văn học, thể hiện nội dung của một tác phẩm văn học. Tuy nhiên, rất nhiều bạn học sinh gặp khó khăn trong việc phân biệt đề tài và chủ đề. Bài viết này sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về hai khái niệm này.
1. Đề tài
- Đề tài là phạm vi đời sống được thể hiện trong tác phẩm văn học.
- Ví dụ 1: Đề tài của cuốn "Thép đã tôi thế đấy" là cuộc sống anh hùng của một thế hệ thanh niên Xô Viết sau cách mạng tháng Mười.
- Ví dụ 2: Đề tài trong tiểu thuyết "Vụ án" của Kafka nói về số phận phi lí của con người trong xã hội quyền lực.
- Tìm hiểu đề tài chính là cơ sở, định hướng quan trọng trong việc phân tích hình tượng văn học và tìm hiểu phong cách nghệ thuật của trào lưu văn học.
2. Chủ đề
- Chủ đề chỉ một số nét tư tưởng lặp đi lặp lại trong tác phẩm của nhà văn.
- Ví dụ 1: Chủ đề thương thân, thương tài, oán tạo hóa lặp đi lặp lại trong "Truyện Kiều".
- Ví dụ 2: Chủ đề cái đói, chết mòn thể xác và tinh thần, sự ích kỉ, tính nhỏ nhen, tác động của hoàn cảnh trong tác phẩm của Nam Cao.
- Chủ đề là vấn đề chính, vấn đề chủ yếu được nhà văn đặt ra trong tác phẩm.
3. Mối quan hệ giữa đề tài và chủ đề
- Đề tài là cơ sở để triển khai chủ đề. Ví dụ, từ đề tài người nông dân, nhà văn đặt ra vấn đề gì? Từ đề tài người kỹ nữ, anh viết về chủ đề nào?
- Cùng viết về đề tài nhưng mỗi nhà văn với vốn sống, văn hóa và lập trường tư tưởng khác nhau sẽ có những cách triển khai chủ đề khác nhau.
- Ví dụ, cùng viết về kỹ nữ, nhưng Bạch Cư Dị, Nguyễn Du, Xuân Diệu, Tố Hữu, mỗi người có một cách nhìn riêng, một cách nói riêng.
Việc hiểu rõ về đề tài và chủ đề trong tác phẩm văn học sẽ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về nghệ thuật và ý nghĩa của các tác phẩm văn học. Hy vọng bài viết này đã giúp các bạn làm rõ khái niệm này và không còn lúng túng trong việc phân biệt đề tài và chủ đề.
