Bạn đã từng nghe đến thuật ngữ "tập tính" nhưng không biết nó có ý nghĩa gì? Hôm nay, chúng ta sẽ cùng khám phá về tập tính, công dụng và ví dụ cụ thể về các loại tập tính. Hãy cùng tìm hiểu ngay trong bài viết sau đây nhé!
Tập tính là gì?
Tập tính là chuỗi các phản ứng của động vật khi trả lời các kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể). Nó là một phần quan trọng trong quá trình sinh sống của mọi loài sinh vật. Một ví dụ điển hình về tập tính là quá trình săn mồi của hổ báo. Khi hổ báo tiến gần con mồi, chúng sẽ nhảy lên hoặc rượt đuổi để bắt được con mồi. Hành trình săn mồi này được gọi là tập tính kiếm ăn của hổ báo. Tập tính giúp cho sinh vật có thể thích nghi với môi trường và tồn tại.
Hình minh họa về tập tính
Phân loại tập tính
Hiện nay, có hai loại tập tính chính là tập tính bẩm sinh và tập tính học được. Cùng khám phá đặc điểm của mỗi loại tập tính này.
Tập tính bẩm sinh
Tập tính bẩm sinh là những tập tính mà sinh vật đã sẵn có khi sinh ra, di truyền từ bố mẹ và mang đặc trưng cho loài. Chúng được hình thành từ khi mới sinh ra hoặc qua quá trình sinh trưởng, phát triển. Tập tính bẩm sinh được quyết định bởi yếu tố di truyền và môi trường trong tổ chức cơ thể. Ví dụ, ếch đực sẽ kêu sau cơn mưa đầu hạ. Gà trống lại gáy vào mỗi buổi sáng. Những tập tính này giúp cho sinh vật thích nghi với môi trường và tồn tại.
Gà trống gáy mỗi sáng là tập tính bẩm sinh của loài gà
Tập tính học được
Tập tính học được là loại tập tính được hình thành trong quá trình sống của cá thể, thông qua việc học tập và rút kinh nghiệm. Ví dụ, khi con người đuổi động vật, chúng thường chạy trốn. Mèo bắt chuột là một tập tính học được khác. Chó sẽ tiết nước bọt khi ngửi mùi thức ăn. Điều đặc biệt về tập tính học được là chúng có thể thay đổi theo thời gian và tác động của môi trường.
Cơ sở thần kinh của tập tính
Cơ sở thần kinh của tập tính chính là những phản xạ có điều kiện và không điều kiện. Tập tính bẩm sinh là chuỗi các phản xạ không điều kiện, được quy định bởi kiểu gen và không thay đổi. Tập tính học được là chuỗi các phản xạ có điều kiện, không bền vững và có thể thay đổi. Sự hình thành của tập tính học được phụ thuộc vào mức độ tiến hóa của hệ thần kinh và tuổi thọ.
Các dạng tập tính phổ biến ở động vật
Có nhiều dạng tập tính khác nhau ở động vật. Dưới đây là một số dạng tập tính phổ biến mà chúng ta thường thấy ở động vật.
Quen nhờn
Động vật sẽ không trả lời những kích thích lặp đi lặp lại nếu không đi kèm với bất kỳ điều kiện nào. Ví dụ, gà con sẽ chỉ chạy trốn khi thấy bóng đen từ trên cao xuống mà không gặp nguy hiểm.
Hình thức quen nhờn
In vết
Đây là hiện tượng mà con non đi theo những vật đầu tiên chúng nhìn thấy, thường là cha mẹ. Hiện tượng này thường chỉ thấy ở những loài động vật thuộc lớp chim.
Học khôn
Thực hiện phối hợp các kinh nghiệm cũ để giải quyết các tình huống mới. Điều này thường thấy ở những động vật có hệ thần kinh phát triển đặc biệt.
Hình thức học khôn ở con tinh tinh
Học ngầm
Đây là kiểu học không có ý thức. Động vật không biết là mình đã học được. Ví dụ, trâu nuôi dắt đi xa và vẫn có thể quay về nhà.
Điều kiện hóa hành động
Liên kết một hành vi của động vật với một điều kiện nào đó, sau đó động vật sẽ tự động thực hiện hành vi đó. Ví dụ, đánh chuông và cho chó ăn. Chó sẽ tiết nước bọt khi nghe chuông.
Điều kiện hóa đáp ứng
Đây là quá trình hình thành một mối liên kết mới trong thần kinh trung ương bởi tác động của các kích thích được kết hợp đồng thời. Ví dụ, chó sẽ tiết nước bọt khi nghe tiếng chuông.
So sánh tập tính bẩm sinh và tập tính học được
Tập tính bẩm sinh và tập tính học được đều là những tập tính cơ bản của động vật. Tuy nhiên, chúng có những điểm khác biệt. Tập tính bẩm sinh là những tập tính đã sẵn có và không thay đổi, trong khi tập tính học được có thể thay đổi theo thời gian và môi trường. Tập tính bẩm sinh được quyết định bởi di truyền và môi trường, trong khi tập tính học được hình thành thông qua việc học tập và rút kinh nghiệm.
Ứng dụng của tập tính trong đời sống
Hiểu biết về tập tính có thể giúp con người huấn luyện động vật cho nhiều mục đích khác nhau như giải trí, săn bắn, chăn nuôi, bảo vệ mùa màng và an ninh quốc phòng. Ví dụ, dùng chó để phát hiện ma túy hoặc bắt tội phạm. Một số tập tính của gia súc cũng được sử dụng trong chăn nuôi, chẳng hạn như khi trâu bò trở về chuồng khi nghe tiếng kẻng. Những hiểu biết này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tập tính và tầm quan trọng của chúng trong sự sống và thích nghi với môi trường.
Như vậy, chúng ta đã tìm hiểu về tập tính, vai trò và các loại tập tính khác nhau. Tập tính là một phần quan trọng của cuộc sống và phát triển của các loài sinh vật. Hy vọng bài viết này đã mang lại cho bạn những kiến thức hữu ích!
