Phương pháp dạy học tích cực là một phương pháp dạy học mới, tập trung vào tinh thần tích cực, sự sáng tạo của người học. Với những phương pháp này, học sinh có thể tiếp cận kiến thức một cách nhanh chóng và tự tin. Bài viết này sẽ giới thiệu với bạn top 10 cách dạy học tích cực thành công nhất hiện nay.
Phương pháp dạy học tích cực là gì?
Phương pháp dạy học tích cực là tập hợp các kỹ thuật giảng dạy nhằm khuyến khích tư duy tích cực, sự sáng tạo và tăng cường tinh thần học tập của học sinh. Qua các hoạt động, phương pháp này tạo ra một môi trường học tập thân thiện, hợp tác và khuyến khích sự phát triển toàn diện của học sinh.
Các hoạt động của phương pháp dạy học tích cực bao gồm đặt mục tiêu, thể hiện sự quan tâm, khen ngợi, động viên, phản hồi, giải quyết xung đột, thúc đẩy sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh. Giáo viên sẽ là người gợi ý vấn đề và hướng dẫn cho học sinh. Điều này đòi hỏi giáo viên cần có tinh thần nhiệt huyết, bản lĩnh và kiến thức chuyên môn để giảng dạy hiệu quả.
Top 10 phương pháp dạy học tích cực thành công nhất hiện nay
Việc áp dụng các cách dạy học tích cực không chỉ giúp học sinh có được kiến thức mà còn phát triển kỹ năng, thái độ và nhận thức cá nhân. Dưới đây là một số phương pháp dạy học tích cực mà giáo viên có thể tham khảo để làm cho tiết học trở nên hấp dẫn hơn.
Phương pháp vấn đáp
Phương pháp vấn đáp là một kỹ thuật dạy học tích cực, giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy, tự học và giao tiếp. Thay vì chỉ truyền đạt kiến thức một chiều, giáo viên sẽ sử dụng các câu hỏi để khơi gợi sự tò mò, thúc đẩy sự tham gia và khuyến khích học sinh tự tìm hiểu.
Với phương pháp dạy học vấn đáp này, các ưu điểm được đạt được bao gồm: học sinh phát triển kỹ năng tư duy, tự học và giao tiếp, giáo viên đánh giá được mức độ hiểu biết và nắm bắt kiến thức của học sinh, tạo ra một môi trường lớp học thân thiện và năng động.
Cách dạy học tích cực - đặt và giải quyết vấn đề
Đặt và giải quyết vấn đề là một trong những phương pháp giảng dạy tích cực hiệu quả để tăng cường năng lực tư duy, sáng tạo và hợp tác của học sinh. Giáo viên sẽ đưa ra các vấn đề thực tế liên quan đến chủ đề bài học, yêu cầu học sinh thảo luận nhóm và tìm ra các giải pháp có thể. Đồng thời, khuyến khích học sinh trình bày kết quả của nhóm mình và nhận xét, đánh giá các giải pháp của các nhóm khác.
Một số ưu điểm của phương pháp dạy học tích cực - đặt và giải quyết vấn đề đó là: học sinh dễ dàng nắm vững kiến thức, rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề và phát triển kỹ năng quản lý thời gian.
Phương pháp hoạt động nhóm
Cách dạy học này sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tư duy phản biện. Để triển khai phương pháp này, giáo viên sẽ chia lớp học ra thành các nhóm nhỏ và giao cho mỗi nhóm một nhiệm vụ cụ thể. Lúc này, giáo viên sẽ dễ dàng đánh giá kết quả dựa trên sự đóng góp cùng từng cá nhân và nhóm.
Ưu điểm của cách dạy học tích cực theo nhóm đó là: phát triển khả năng giao tiếp, tăng sự tự tin cho học sinh, nâng cao quá trình học tập mang tính chất tập thể, mang lại nhiều kết quả cao và đánh giá được năng lực của từng học sinh.
Phương pháp dạy học theo dự án
Đây là một mô hình giảng dạy tập trung vào việc học viên tham gia vào các dự án thực tế, thường là những nhiệm vụ lớn và toàn diện để phát triển kỹ năng và kiến thức.
Phương pháp giảng dạy tích cực theo dự án này mang lại nhiều ưu điểm, bao gồm: phát triển tư duy phản biện, sáng tạo, hoàn thiện kỹ năng trình bày, thúc đẩy học hỏi từ nhóm học tập, tự chủ trong việc học tập, khám phá và giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Cách giảng dạy - đóng vai
Đóng vai là hoạt động mà học sinh được đảm nhận với vai trò của một nhân vật hay một tình huống nào đó. Theo đó, phương pháp dạy học tích cực này có thể được áp dụng trong nhiều môn học khác nhau, bởi nhiều ưu điểm mà nó mang lại như tạo ra năng lượng tích cực trong lớp học, giúp học viên dễ dàng hình dung về nội dung bài học, phát triển kỹ năng giao tiếp và duy trì sự tập trung trong quá trình học.
Để tổ chức hoạt động đóng vai hiệu quả, giáo viên cần chuẩn bị kỹ lưỡng các bước sau: xác định mục tiêu bài học, lựa chọn chủ đề và kịch bản phù hợp, phân công vai trò cho học sinh, hướng dẫn và theo dõi quá trình đóng vai của học sinh, tổ chức thảo luận và nhận xét sau khi đóng vai.
Phương pháp khám phá - WEBQUEST
WEBQUEST là một hình thức học tập dựa trên nghiên cứu và khám phá, trong đó học sinh sử dụng các công cụ CNTT để tìm kiếm và tự học các bài học liên quan đến một chủ đề nhất định. Giáo viên sẽ cung cấp các trang web có chất lượng và uy tín để học sinh có thể tham khảo và giải quyết các vấn đề được đặt ra.
Phương pháp dạy và học tích cực này sẽ mang lại nhiều ưu điểm như học viên có thể tiếp cận được lượng lớn thông tin và tài nguyên trực tuyến, thúc đẩy khả năng tìm kiếm thông tin, chọn lọc và phân tích, phát triển kỹ năng tự học, quản lý thời gian hiệu quả, và tăng cường kết nối giữa giáo viên và học viên.
Phương pháp giảng dạy thuyết trình
Đây là một cách tiếp cận hiệu quả để nâng cao kỹ năng thuyết trình của học sinh. Phương pháp dạy học tích cực này bao gồm 3 bước chính: Chuẩn bị - Thực hiện - Đánh giá. Cụ thể: giáo viên cung cấp cho học sinh các tài liệu, hướng dẫn và mục tiêu của bài thuyết trình. Khuyến khích học sinh tự tìm hiểu, sắp xếp và trình bày thông tin một cách sáng tạo. Trong quá trình thực hiện, học sinh sẽ thuyết trình trước lớp. Giáo viên và các bạn học sinh khác sẽ quan sát và ghi nhận những điểm mạnh và yếu. Cùng nhau phản hồi, nhận xét và đưa ra các gợi ý cải thiện cho bài thuyết trình.
Một số ưu điểm của phương pháp dạy học thuyết trình này bao gồm: thông tin bài giảng được truyền tải một cách rõ ràng và có tổ chức, học sinh hiểu và nhớ thông tin tốt hơn, tăng cường sự tập trung, và phát triển kỹ năng giao tiếp và tự tin khi nói trước đám đông.
Phương pháp dạy theo góc
Đây là một phương pháp giảng dạy hiện đại mà giáo viên sẽ tập trung vào việc hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng tự quản lý và tự học thông qua các hoạt động thực hành và tìm kiếm kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau.
Phương pháp dạy học tích cực theo góc này giúp học sinh có thể chọn cách học phù hợp với nhu cầu và sở thích của mình: thực hành, khám phá, sáng tạo, đọc hiểu, áp dụng và trải nghiệm.
Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
Cách dạy học tích cực này cũng được nhiều người ưa chuộng, trong đó giáo viên sử dụng các trường hợp thực tế để giúp sinh viên tham gia vào quá trình giải quyết vấn đề và hiểu rõ về các vấn đề thực tiễn. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình mang lại nhiều lợi ích như phát triển kỹ năng phân tích, tăng cường khả năng tự học, tự quản, tự tin, phát triển kỹ năng ngôn ngữ, tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề, và mở rộng kiến thức thực tiễn.
Các kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả nhất
Một phương pháp dạy học tích cực phù hợp sẽ thúc đẩy tư duy, khả năng sáng tạo và nâng cao kỹ năng người học. Điều này đòi hỏi người dạy cần có chuyên môn sâu và kỹ thuật dạy học tốt. Dưới đây là 4 kỹ thuật giảng dạy tích cực hiệu quả nhất được các giáo viên quốc tế áp dụng:
Kỹ thuật dạy học tích cực - Sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy (Mindmap) là một công cụ hỗ trợ phương pháp dạy học tích cực, giúp học sinh tổ chức và liên kết các kiến thức một cách trực quan và logic. Kỹ thuật dạy học - sơ đồ Mindmap này có thể được sử dụng trong nhiều hoạt động dạy học khác nhau: lên kế hoạch và phác sơ qua kế hoạch và thông tin nền, thảo luận, hợp tác với các bạn học khác, tổng kết và đánh giá với các sơ đồ hoàn thiện.
Ưu điểm:
- Tổ chức thông tin bài học logic.
- Kích thích sự sáng tạo trong việc tư duy vấn đề.
- Thúc đẩy kỹ năng tư duy hình ảnh.
- Tiết kiệm thời gian tìm kiếm thông tin.
Nhược điểm:
- Bị hạn chế ở một số chủ đề phức tạp.
- Đòi hỏi kỹ năng vẽ đồ thị và sáng tạo.
- Người dùng cần biết cách sử dụng công cụ Mindmap.
Kỹ thuật Kipling (5W1H)
Đây là kỹ thuật đặt câu hỏi dựa trên 5W1H: What- Who - Where - When - Why - How. Kỹ thuật này có thể giúp giáo viên thiết kế các hoạt động dạy học tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập, phát triển kỹ năng tìm tài liệu.
Ưu điểm:
- Phương pháp đơn giản, dễ hiểu, dễ áp dụng.
- Không tốn quá nhiều thời gian thực hiện.
- Tính logic cao.
- Sử dụng cho nhiều tình huống khác nhau.
- Áp dụng được với mọi đối tượng người học.
Nhược điểm:
- Tạo áp lực cho người học khi phải trả lời các câu hỏi.
- Bất đồng quan điểm và sự hợp tác giữa các thành viên không được hiệu quả.
- Khó khăn trong việc tìm thông tin một cách chính xác.
Kỹ thuật “Chia sẻ nhóm đôi” (Think, Pair, Share)
Kỹ thuật dạy học tích cực “Chia sẻ nhóm đôi” giúp học sinh phát triển kỹ năng nghe và nói cũng như tư duy cá nhân khi giải quyết vấn đề. Kỹ thuật này được sử dụng trong phương pháp dạy học tích cực bao gồm ba bước: suy nghĩ, ghép đôi và chia sẻ.
Những ưu điểm và nhược điểm của kỹ thuật “Think, Pair, Share” là: Ưu điểm:
- Giúp người học biết cách lắng nghe, tóm tắt ý dễ dàng.
- Tăng cường sự tương tác giữa học sinh.
- Phát triển kỹ năng tư duy.
Nhược điểm:
- Giáo viên khó thể bao quát hết hoạt động lớp học.
- Học sinh nói chuyện riêng với nhau các nội dung không liên quan tới bài học.
Kỹ thuật dạy học KWL (KWLH)
Kỹ thuật dạy học KWL được phát triển bởi Donna Ogle vào năm 1968, đây vốn là hình thức tổ chức dạy học theo hoạt động đọc hiểu. Ng
